Makale & Formül

Değerli meslektaşlarım bu hafta varislerde sargı üzerine sıcak akışkan halde iken sürülerek kullanılan bir bakıma elastik çorap gibi görev gören bir formülü beraberce inceleyeceğiz. Formüle geçmeden önce kısaca dilate olmuş ven olarak tanımlanan varis hastalığına kısaca değinelim.

Bacaklarda derinin hemen altındaki toplardamar genişlemelerine varis denir.
Bacaklarımızdaki toplardamarlar kirli kanı yer çekiminin tersi yönünde  temizlenmesi için akciğerlere ve kalbe taşıyan damarlardır. Bu damarların içinde yukarı doğru akımın sağlanabilmesini kolaylaştıran ve aşağıya doğru kanın toplanmasını engelleyen kapaklar vardır. Bacak kaslarının çalışması ve kan bu kapakların yardımı ile tek yönlü olarak yukarı ilerler. Ancak kapaklarda hasar oluştuğunda kanın yer çekimi ile aşağı yönde basınç oluşturması ile yüzeysel toplardamarlarda varisler oluşur. 
Ayakta uzun süre hareketsiz olarak durma, genetik yatkınlık  ve bayan hastalarda fazla kilolar varis hastalığı için risk faktörü olarak kabul edilmektedir. Toplumda sıklığı %20 ile 40 arasında olduğu belirtilen varisler yaşam kalitesini etkileyen önemli bir halk sağlığı sorunudur. Varis Hastalığı nedeni ile gün içinde giderek artan bacak ağrısı, bacaklarda çabuk yorulma ve ağırlık hissi olur. Hastalarda semptomları rahatlatmak için öğleden sonra oturma ve bacaklarını yukarıya kaldırma isteği görülebilir. Gözle görülür varis olmadan da bu şikayetler görülebilir. Tedavi edilmediğinde ilerleyerek pıhtı oluşumlarına neden olabilir. Daha ciddi seviyelerdeki varis hastalarında deride renk değişikliği ve yaralar oluşabilir. 60 yaş üstü yetişkinlerin %1’inde varis hastalığına bağlı yaralar görülmektedir. Mutlaka önemsenmeli ve tedavisi ihmal edilmemelidir.

Formülümüze dönecek olur isek;

Zinc Gelatin U.S.P- D.A.B.

Unna Patı, Collee de Zinc

çinko oksid         100 g

Jelatin                  150 g

Gliserin                400 g

Su                       350 ml

Formülde yer alan maddeler;

Zinkoksid- Zinci oxide- Oxyde de zinc;

Zayıf antiseptik özellikleri ile bilinen astrenjan özellikte bir etken maddedir. Ekzema, yanık, pişik, sürtünmeye bağlı cilt hasarlarında kullanılır. çinko oksit pomadı %20, pastası ise %25 oranında çinko oksit içerir. çinko oksit deriden absorbe olmaz, suda erimediği içinde pudra, pomad veya pasta şeklinde uygulanır.

Gelatinialbae- Jelatin- Gelatinum;

Ağırlığının birkaç katını absorbe edebilen farmasötik teknolojide kullanılan bir yardımcı maddedir. Soğuk suyla karşılaştığında hacminin 5-10 katı kadar su absorbe ederek şişer ve katı bir jel oluşturur. Aseton, kloroform, etanol, eter ve metanolde pratik olarak çözünmez.

Glicerol- Glycerine- Glycerol- 85%;

Gliserin berrak, renksiz veya çok açık renkli, higroskopik, şurup kıvamında, kokusuz ya da çok az kok ulu ve tatlı lezzeti olan bir sıvıdır. Su ve alkolle karışır; asetonda hafifçe çözünür;  pratik olarak kloroform, eter, sabit yağlar ve esansiyel yağlarda çözünmez. Sudaki çözeltilerinin pH'sı turnusol'e karşı nötr reaksiyon verir. Amerikan Farmakopesi (USP)'ye göre Oral Gliserin çözeltisi (Glycerin Oral Solution, USP) 'nin pH'sı 5.5-7.5 arasındadır. Güçlü oksitleyici ajanlar gliserinle birlikte patlayıcı karışımlar oluştururlar.

Pat formunda olan bu formülü incelerken PAT’larla ilgili genel bilgileri hatırlayalım;

ıçerisinde yüzde 50-70 katı ilaç içeren koyu kıvamlı merhemlerdir. ıçlerindeki toz maddeler bu ilaçlara hafif kurutucu özellik verir. Böyle bir kütle içerisindeki etken madde deriden daha geç absorbe olur. Bundan dolayı çok kere astrinjan antiseptik ilaçlar bu halde kullanılırlar. Patların sıvağları genellikle yağlı veya hidrokarbon sıvağları olmakla beraber Pektin, Kitre, Gelatin, Nişasta gibi çözünen müsilaj madeleride olabilir. Merhemlerde olduğu gibi yağlı patlar derinin kıl ve saçlı kısımlarına sürülemezler. Suda jel oluştururlar ıslak deriye daha kolay tatbik edilip kolayca yıkanabilirler.

Patların hazırlanması; Aynen merhemlerin hazırlanması gibidir. Ancak fazla miktarda toz madde var olduğundan tozların önce erimiş sıvağın az bir kısmı ile veya az miktar gliserin, sıvı yağ gibi yardımcı maddelerle iyice inceltilmesi lazımdır. Fazla miktarda hazırlanan patların mutlaka merhem değirmenlerinden geçirilmesi gerekir.

Formülün hazırlanması;

çinko oksit 180 nolu elekten elenir ve gliserin ile ezilir. Sonra bu karışım su banyosunda ısıtılır. 15 dk. Süre ile jelatin su içerisinde şişmeye bırakılır. Su içerisinde şişen jelatin bu süre sonunda gliserin ile ezilmiş çinko oksit karışımına ilave edilerek eriyinceye kadar ısıtılır. Isıtma ile buharlaşan kısım distile su ile belirtilen ağırlığa tamamlanır ve karıştırılır. Kullanmadan önce pat su banyosunda eritilir.

Not; Bu formülü 20.01.2014 tarihli makalemde varis tedavisinde ‘gelatina zinci’ adı ile alman ( D.A.B. ) Alman ilaç kodeksinde yazıldığı gibi sizlerle paylaşmıştım. Aynı formülü bu hali ile sizlerle incelerken, unna patı adı ile de anıldığını görmekteyiz.

ıyi haftalar…

Kaynak: Ankara üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmasötik Teknoloji Kitabı cilt I

Prof. Dr. Enver ızgü

Uzm.Ecz.Ahmet Nezihi Pekcan
Pekcan eczanesi - Konya
pekcanecz@gmail.com
Tel: (332) 3520657
http://www.majistralformul.com/