Makale & Formül

Değerli meslektaşlarım bu hafta oral yoldan kullanılan, sıvı preparatlarda şurup şeklinde taşıyıcı ve viskozite artırıcı olarak tercih edilen bir preparatı yazacağım.

Adı her ne kadar basit şurup olarak anılsa da hazırlanışının çok kolay olmadığı bir preparattan bahsetmek istiyorum.

öncelikle şuruplar hakkında genel bilgileri hatırlayalım.

şuruplar; Etken madde ve yardımcı maddelerin derişik şeker çözeltilerindeki sıvı preparatlardır. Yalnız şekerin suda çözünmesi ile hazırlanmış şuruba basit şurup (sirupus simplex-sirop simple) denir.

şuruplara içerdikleri maddelere göre de adlar verilir. örneğin; kodein şurubu, tolu şurubu gibi...

şuruplar hemen hemen daima ağırlık üzerinden a/a hesaplanarak hazırlanırlar.

şuruplar mümkün olduğu kadar doymuşluğa yakın fakat doymuş olmayan miktarda şeker içermelidir. Bu hal şurupların saklanması bakımından çok önemlidir. şuruplarda şeker konsantrasyonu düştükçe mikroorganizmaların üremesi kolaylaşır. Doymuşluğa yakın konsantrasyonda şeker içeren bir şurupta mikroorganizmalar zor ürerler. Bunun nedeni şurubun yüksek dansitesinin mikroorganizmaların kendi osmotik basınçları ile uygun olmasıdır.

şuruplar; mantarlar, mayalar ve bakteriler tarafından bozulurlar. Bu bozulma şurubun bulanması, çökelti oluşması, fermantasyon ve küf kokması şeklinde görülür.

Bozulmaya mümkün olduğunca engel olmak için, sıcakta yapılan şurup, hazırlanır hazırlanmaz sıcakken  kuru şişelere konmalı, ağızları kapatılmış olarak soğuduktan sonra buharlaşıp şişenin boğazında toplanan su damlacıklarını şişeyi çalkalamak suretiyle şurupla karıştırmalıdır. Aksi halde şurubun yüzeyine düşecek su damlaları orada şeker konsantrasyonunu düşürüp dansitesini azaltacağından mikroorganizmaların çabuk üremesine sebep olur.

Hazırlanan şurup, basit şurubun konsantrasyonuna yakın yoğunlukta ise yukarıdaki yöntem iyi netice verir ve koruyucu herhangi bir maddeye gerek duyulmaz. Etken maddeleri koruyucu özellikte olmayan şuruplar ve şuruplu preparatların mikroorganizmalara karşı korunması gerekir.

şuruplar genellikle kimyasal maddeler yardımıyla korunurlar. şuruplar kısa zamanda kullanılacak iseler korunmaları önemli bir problem oluşturmaz. Reçete ile hazırlanan şurup ve posyonlarda ve hemen kullanılacak farmakope formüllerinde koruyucu ilavesine gerek yoktur.

şuruplar serin fakat soğuk olmayan yerlerde ışıktan korunmuş olarak saklanmalıdır.

şuruplar ve posyonlar genellikle kaşık ile içilirler. Bundan dolayı gerek farmakopelerin ve gerekse hekimlerin etken maddeleri gram ile sıvağı hacim olarak (ml ile) yazması tavsiye edilir. Bu sayede hekim vereceği ilaç miktarını kolayca hesaplar ve hastanın ne kadar etken madde içmiş olacağını da kolayca anlar.

şuruplar ve posyonlar hastaya verilirken daima ml ile verilmeli yani ölçülü kaplar kullanılmalıdır. ölçülü kaplar her zaman evlerde bulunamayacağından bugün adet olduğu şekilde kaşık hesabıyla verilir.

Genel olarak kaşıkların hacimleri aşağıdaki gibi kabul edilir.

(Coch.parv.)......... çay kaşığı ......  5 ml ......6 g

(Coch.med.).........Tatlı kaşığı .......10 ml ....13 g

(Coch.amp.)..........çorba kaşığı.....15 ml ....20 g

çay kaşığı denince bizim evlerimizde kullandığımız çay ve kahve kaşığı anlaşılmamalıdır. Bizim kullandıklarımız 1 ila 2,5 ml arasında sıvı alır. Bizde tıbbi maksatlar için çay kaşığı denince mama kaşığı veya pipezol kaşığı kullanılması doğru olur.

şuruplar hakkında kısaca bahsettikten sonra formülümüze dönersek:

BASıT şURUP

SıROP SıMPLE

SıRUPUS SıMPLEX T.K.(1954) TF (1974)

şeker ............ 64 g

Su...................36 g

Hazırlanışı; darası alınmış bir kap içerisinde şeker, su ile yüksek olmayan bir ısıda su banyosunda eritilir. Sonra devamlı olarak karıştırılarak bir taşım kaynatılır. Buharlaşıp azalan suyun yerine kaynar su ilave edilir. Sıcak iken bezden geçirilir veya süzülür.

örnek hesaplama; 500 g Basit şurup hazırlayınız.

Yukarıda verilen formüle göre çalışıldığında 100 g şurup elde edilir. Bizden istenen 500 g için gerekli miktar;

şeker = 64*500/100 = 320 g

Su = 36*500 / 100 = 180 g olur.

2013 YILININ HUZURLU MUTLU VE SAğLIKLI GEçMESİ DıLEKLERıMLE...

Uzm.Ecz.Ahmet Nezihi Pekcan
Pekcan eczanesi - Konya
pekcanecz@gmail.com
Tel: (332) 3520657
http://www.majistralformul.com/