Makale & Formül

    İletişim, insan hayatının önemli bir parçasıdır.  Eczacı olarak en çok iletişimde olduğumuz kişiler hastalarımızdır. Dolayısıyla eczacılar hasta danışmanlığında  iletişim becerilerini mümkün olduğunca geliştirmeli ve iyileştirmelidir. Eczacıların ister majistral ister müstahzar olsun ilaçları hazırlayıp sunmanın yanı sıra bilgi verici, yol gösterici ve bazı durumlarda da destek olma gibi sorumlulukları  vardır. Son yıllarda tedavide hasta odaklı yaklaşım önem kazanmaktadır. Hasta odaklı yaklaşımın en güzel örneği majistral ilaçlardır. Hasta odaklı yaklaşım iletişimden geçer ve eczacı olarak bizler de bu sayede  en üst seviyede fayda sağlarız. Majistral ilaçlar kimi hastalar için çok yabancı bir durum olabilir. Tedirginliği ve bir takım şüpheleri olabilir. Eczacılar bu konuda hastalarını aydınlatıcı olmalıdır.    Majistral ilaçları hazırlayan ve sunan eczacının bu sanatını konuşturması ancak iyi bir iletişimle olur. Peki bu iletişim nasıl olmalı? Nelere dikkat edilmeli? 

  En önemli unsur eczacının her an eczanesinde bulunabilir olmasıdır. Bu aynı zamanda yüz yüze  iletişiminde sağlanması demektir. Majistral ilaç hazırlayan eczacıların sorumluluğu bu yüzden çok daha önemlidir. Unutmayınız ki hekim reçetesi ile size gelen majistral ilacın sunumundan tedavi süresinin  sonuna kadar hasta hekim kadar sizin de sorumluluğunuz altındadır. Majistral ilaç sunum,anlatım ve  takip ister. 

  Araştırmalar gösteriyor ki eczacı ile hasta arasında ki ilişki olumlu ve samimi olduğunda hastaların  hastalıklarıyla başa çıkabilmesi çok daha kolay olmakta ve tedavi sürecine çok daha iyi uyum  sağlamaktadır.  Sayısız çalışmalar hastaların büyük bir kısmının sağlık personeli ile olan ilişkisinden memnun  kalmadığını ortaya koymuştur. Bu memnuniyetsizliğin kaynağı pek nadir olarak sağlık görevlisinin  yetersizliği olsa da çoğu zaman hastalarla arasındaki etkisiz iletişimdir. Majistral ilacın hasta tedavisinde iyi bir sonuç vermesi işte bu iletişimin varlığına ve kalitesine   bağlıdır. Çoğu zaman hasta bu tip bir ilaç şekline yabancı olduğu için soru sormaktan çekinir ve  bu esnada söylenenleri de pek anlamaz. Majistral ilaçların hastaya sunumunda hasta eczacı iletişimi arttıkça tedaviden doğabilecek risklerle  hasta daha kolay başa çıkabilir ve tedavide arzulanan başarı daha kolay sağlanabilir. Tüm dünya sağlık konusunda başarı için iletişimi anahtar olarak görmektedir. Cipolle ve  Arkadaşlarının belirttiği gibi "Bakım İletişim Demektir, Kaliteli Bakım Kaliteli İletişim" demektir. 

  Çalışmalar ve bildirimler göstermektedir ki eczacıların iyi bir danışman olabilmesi için eğitime  ihtiyaçları vardır. İletişim becerileri eğitim ve çalışma ile geliştirilebilir. Dünya, hasta odaklı bir tedaviye  giderken majistral ilaç bu tedavinin en doğru, en anlamlı şeklidir. Majistral ilaçlarda doktorlarımıza  yardımcı olmak ve hastalarımıza destek olmak bizim en önemli görevimizdir. Bu amaçla eczacının  bilhassa majistral ilaç kısmında iletişim becerilerini geliştirmesi şarttır. 

   Ancak iletişimin tek yönlü bir süreç olmadığı da, her zaman akılda tutulmalıdır. Özellikle Hasta- Eczacı iletişiminde eczacının yanısıra hastalarında bu süreçte rol almaları gerekmektedir. Aksi takdirde  İletişim başarısız olur. Hastalarımız da, tedavi kararlarına katılmak ve sorumluluk hissetmek  durumundadır. Amerika'da bir çok eczacı Indıan Health Service tarafından geliştirilen bir danışmanlık  metodunu benimsemiştir. İster majistral olsun ister müstahzar olsun bu metod ile etkili bir iletişim sağlanmaktadır. 

   Bu açıklamaların ışığı altında nasıl bir yol izlemeliyiz? Şimdi ona bakalım,  Doktor reçetesi ile gelen majistral ilacımızı hazırladık ve hastamıza sunacağız, hasta için belki de ilk   olan bu durumu iletişimin gücü ile iyiye ve faydaya nasıl dönüştüreceğiz? 

     1.Herşeyden önce hastanıza kendinizi tanıtın. 

     2.Hastayı veya hastayı temsil edeni tanıyın. 

     3.Danışmanlığın amacını ve önemini anlatın. 

     4.Hastaya doktorun neyi tedavi ettiği hakkında ne anlattığını sorun, mevcut  Hasta profilini (varsa allerji vb.) tespit edin. 

     5.Majistral ilaçla ilgili bir endişesi olup olmadığını sorun 

     6.Tedavi sürecini ve idaresini anlatın.(doz,kullanım vb.) 

     7.Majistral ilacın tedavi prosedürünü hastanın günlük rutin işlerine göre ayarlayın 

     8.Tedavinin ne kadar süreceğini anlatın 

     9.Majistral ilacın yan etkilerini varsa majistral ilaç-ilaç,majistral ilaç-besin,majistral- hastalık benzeri etkileşimleri ve bunlarla nasıl başa çıkabileceğini,gebelik ve emzirme durumunu da gözeterek izah edin. 

    10.Doz atlamada veya fazla doz uygulamada yapacakları konusunda bilgilendirin. 

    11.Faydalı ve zararlı olacak faaliyetleri (Spor,Diyet benzeri durumları) sözlü bildirim yanı sıra yazılı bilgi, broşür vs. sunun. 

    12.Hasta takibi yapın. Çok az sağlık hizmeti sunucusu tedavi hizmetinin takipçiliğini yapar. Majistral  ilaçlarda hasta izni ile takibiniz çok önemlidir.  

      Tüm bunları anlatırken uygun bir lisan kullanın. Gereksiz yere kafa karıştırıcı tıbbi terimler ve  benzeri teknik detaylara girmeyin. Basit anlaşılır bir dil kullanın. Anlatım esnasında  küçük bir  sohbet için mutlaka vakit olur ama bu sürenin kısa olması ve basitçe havayı yumuşatacak şekilde  gerçekleşmesi gerekir. 

      Majistral ilacın kullanımı hakkında bir bilgi verirken hastanın eğitimini varsa fiziksel engeli, ruhsal  bozukluğu göz önünde bulundurun. 

      Majistral ilaçlarda doktorlarla iletişim: 

    Bir eczacının bir doktoru aramasının temel sebebi istisnalar dışında bir şeyin yanlış olması ya da  çözülmesi gereken bir problemin var olmasıdır. Bu yüzden konuşmalar genellikle bir problemle  başladığından genellikle olumsuz veya elverişsiz bir şekilde başlar bu da doktorun veya eczacının savunmacı hareket etmesine yol açabilir. Ama bilgili ve duyarlı bir eczacı bu olumsuzlukları artıya dönüştürmeyi başarır. 

      İyi ve doğru bir majistral ilaç tedavisi işbirliği gerektirir. Egoların bir tarafa bırakıldığı bir ilişki (gerçi başka birisinin egosunu kontrol edemezsiniz ama kendi egonuzu kesinlikle kontrol edebilirsiniz) şarttır. 

      Bir doktorla yapılan bu tür konuşmanın odak noktası hastaya yardımcı olmak ve ilaçla ilgili  problemlerin çözümü ya da ortadan kalkması  olmalıdır. İlişki karşılıklı saygı üzerine kurulmalıdır. Bu tip bir durum eczacı uygun bir şekilde hazırlanmamışsa her iki taraf içinde sinir bozucu olabilir. Bir doktorla majistral ilaç konusunda iletişime geçmeden önce aşağıdaki noktaları göz önünde bulundurmak gerekir. 

        1.Majistral ilaç ile ilgili olguları, tavsiyeleri ve gerekçeleriniz dahil hazır bulundurun. Bu olgular sadece ilaç ya da hastalıkla ilgili bilgileri değil aynı zaman da hastayla ilgili durumuda içerebilir. Mümkünse literatür bilginiz veya teknik bilgileriniz eksiksiz ve tam olsun. Şüpheli veya muğlak bilgileri asla doktora referans göstermeyin. Ne hakkında konuştuğunuzdan emin olun, yoğun bir doktorun zamanını harcamayın. Az ve öz konuşun. Kendinizi (ör:Merhaba ben Sağlık Eczanesinden Mehmet Güler) ilgili hastayı (ör:Remziye Korkmaz)  söyledikten sonra, problemi net şekilde izah edin. 

         2.Ö.N.D.P  (Öznel-Nesnel Bilgi-Değerlendirme-Planlama) yaklaşımını kullanabilirsiniz  çünkü bu tip bir yaklaşım doktorların tıp eğitiminden de alışık olduğu bir yaklaşımdır. 

         3.İlk öneriniz kabul edilmediği takdirde  alternatif başka bir öneriyi aklınızda tutun. 

         Amaç problemlere ve konulara odaklanmak olmalıdır. Konuşmanın amacı majistral reçetenin uygun olmayışı değil hastanın probleminin çözümü olmalıdır. Doktoru oynamaya veya doktorun ne   söyleyeceğini tahmin etmeye çalışmayınız. Sorunun haklı olmakta değil hastanın tedavisi ile ilgili  olduğunu göstermeliyiz. 

   Zihinsel ve duygusal olarak farklı sonuçlara kendinizi hazırlayın. Dirençle, kızgınlıkla, kavgacı ya da göz korkutucu ya da reddedici bir yaklaşımla karşılaştığınızda ne söyleyeceksiniz? Hangi noktaya kadar devam edebilirsiniz? Bu tip olguların olabileceğini bilin.Telefon görüşmesi için bir hemşire veya ofis görevlisi ile konuşmaya hazırlıklı olun. Doktorla konuşmak için ısrarcı olmanız gerekebilir. Doktorla hangi koşullarda doğrudan konuşmanız gerektiğini iyi düşünün. Herhangi bir dirençle karşılaşırsanız probleme odaklı kalmayı sürdürün.Doktor eğer majistral ilaçla ilgili yaptığınız öneriyi ve alternatifi  beğenmezse tartışmayı devam ettirmeyin. Hasta uygun olmayan bu majistralden zarar görecekse ve  doktor dediğinizi reddediyorsa doktora vicdanen bu ilacı hastanıza veremeyeceğinizi çünkü hastanıza  zarar verebileceğini söyleyin.Hastaya da basitçe ne olduğunu anlatın. Öneriniz de haklı bile olsanız  doktorun hastaya kötü baktığını düşünmesine yol açmayın. Hasta-doktor ilişkisini tehlikeye  sokmamak için özenli olun. 

              Kelime Seçimi: 

Hastalarımıza daha çok "hastam mı" diyorum "hasta mı"?Bir hastanın sorunu hakkında konuşurken hastanın sorunu mu? Yoksa hastamızın sorunları mı? diyorum. Ben ve biz sizin ve onların  zamirlerinden daha doğrudandır. Benim ve bizim terimlerinin kullanılması, eczacıyı dışlamaktan  çok olaya dahil eder. Sorumluluk aldığınızı hastanıza önem verdiğinizi hissettirir. Hastanızın yanında  olduğunu hissettirir. 

       Mesafe-Süre-Ortam: 

Hasta ile aranızdaki mesafenin ve ortamında iletişimde payı büyüktür. Mesafe eczacı ile hasta arasında özel bir alan oluşturacak kadar olmalıdır (1 metre civarı, tabii pandemi ile şu an geçerli  değil).Hastalarımıza majistral ilacı sunarken ortamın temizliği, görsel olarak düzenli tertipli  olması, sağlık ile ilgili görseller güven ve rahatlık verir. Hastanın kendini rahat ifade edebilmesi için  teşvik edici bir ortam olmalıdır. Hastayla eczacının küçükte olsa rahatsız edilmeden konuşabileceği bir  köşe veya yerin olması iletişim için ayrı bir öneme sahiptir. Biz bunlara sözsüz iletişimin parçaları  diyoruz. 

Majistral ilaç anlatımında hastalarımızın özel durumları olabilir. Hastamız yaşlı olabilir veya bazı fiziksel  engelleri (görme veya benzeri) veya ruhsal sorunlarının olması da muhtemeldir. İletişimin gücü hasta yararı sağlar ve bu yarar her hasta için haktır. Genelde zaman bilincimiz çok  yüksek ve beş dakikadan fazla beklemeye alışık değilizdir. Bir kaç istisna dışında (iyi restoranlarda, doktor muayenehanesinde beklemek) insanımız genelde gerilir, sinirlenir. Majistral ilaç bile olsa  sabırsızlanır. Beklemenin bu olumsuz yanını azaltmak elimizdedir. "Size ilacınızı olabildiğince çabuk vereceğim sizden önce bir hastam daha var hastalarımın ilaçlarını eksiksiz ve tam almasını  istiyorum" tarzında bir yaklaşım çoğu zaman iyi sonuç verir. Hastanız ile göz temasınız da çok  önemlidir doğrudan göz teması ilgiyi ve dikkati gösterir. Bu yüzden hastalarınızla iletişim kurarken göz  temasını yitirmemeniz de  çok önemlidir. 

       Son söz olarak; 

    Majistral ilaçla, müstahzar ilaç arasındaki en önemli fark  kişiye özel olmasıdır. Bunun yanında   bir diğer önemli bir farkı da prospektüsünün olmamasıdır. Bizler eczacı olarak majistralin birer canlı prospektüsü olgusunu taşırız. Bu bilinçle sunduğumuz majistral ilaç hakkında kendimizi geliştirmeli, bilgilendirmeli ve eğitmeliyiz. 

     Ecz. Zeki Erdinç ÜLKER

Kaynakça:     1.Simge ÇAĞIRICI,Selen YEĞENOĞLU 

                            Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi,Eczacılık Yönetimi-İşletmesi 

                        2.Eczacılar İçin İletişim Becerileri 2009 Jobson Medical İnformation llc 

                             Amerikan Eczacılar Birliği 

                        3.Rovers JP.,Curie JD.,Hagel HP ve diğerleri.Pharmacetical Core için Pratik Kılavuz 

                            1998:91 

                        4.NHS Galler. Sizin umurunuzda, ilaçlarınız 

                        5.Wiener M,Mehrabian A. Dil İçinde Dil:Dolaylılık,Bir Kanal     

                            Sözlü İletişimde.New York:Appleton-Centrury -Crofts;1968.