Makale & Formül

Stok solüsyonların hesaplanması, seyretilmesi, farmasötik formüllerin genişletilmesi (çoğaltılması), küçültülmesi ( azaltılması)

Değerli Meslektaşlarım majistral formülleri hazırlarken kuşkusuz hesaplama yöntemlerinin hatasız ve eksiksiz olması formülün etkinliği açısından büyük önem arzetmektedir.

Stok solusyon; bir etken maddenin solüsyon halinde hazırlanan seyreltilmiş şekline verilen ad olduğunu hatırlamalıyız. Bu tip karışımlar, o maddenin uygun bir çözücü içerisinde çözündürülmesi ile hazırlanır.

Bu grup preparatlar başlıca;

a) katı/katı (ağırlık/ağırlık= a/a)

b) katı/sıvı (ağırlık/hacim= a/h)

c) sıvı/sıvı (hacim/hacim= h/h)

olarak sınıflandırılır. örnek olarak iki maddenin 3/100 (a/h) konsantrasyonundan oluşan bir formülasyonunda  100 ml solüsyonun içerisinde 3 g madde bulunduğu anlaşılmalıdır.

STOK SOLüSYONLARIN HESAPLANMASI

örnekler;

a) 150 ml, % 30 (h/h) konsantrasyonda gliserin/eau de rose çözeltisi hazırlanması:

Formülde hacmen %30 gliserin ihtiva eden 150 ml preparat hazırlanması istenmektedir.

150x30/100= 45 ml gliserin üzerine 150 ml ye tamamlanıncaya kadar eau de rose ilave edilir.

b) 200 ml,  5/80 (a/h) konsantrasyonunda salisilik asit/etanol (90⁰) çözeltisi hazırlanması:

Formülde 200 ml hacminde bir preparat istenmekte ve bu preparatın 80 ml si 5 g salisilik asit ihtiva etmelidir. Formül için gerekli salisilik asit miktarı 5x200/80=12,5 g olur.

Bu durumda 12,5 g salisilik asit tartılır, bir miktar etanol (90⁰) içerisinde çözülür ve etanol (90⁰) ile 200 ml ye tamamlanır.

c) 1/60 (a/a) konsantrasyonunda sodyum klorürün sudaki solüsyonundan 120 g hazırlanması:

Formülde 60 g solüsyon içerisinde 1 g sodyum klorür ve 59 g su ihtiva eden bir preparattan, 120 g hazırlanması istenmektedir.

Sodyum klorür: 1x120/60=2 g

Su: 59x120/60= 118 g bulunur.

d) % 0,03 (a/h) konsantrasyonda retinoik asit stok solüsyonunun 250 ml sinde bulunan etken madde miktarının hesaplanması:

250x3/10000= 0,075 g bulunur.

e) %2 (a/h) potasyum permanganat çözeltisi yardımı ile 80 ml %0,25 (a/h) konsantrasyonunda bir numune hazırlamak için kaç ml almak gerekir.

%0,25 konsantrasyon 0,0025 olarak ifade edildiğini hatırlarsak 80 ml de bulunan madde miktarı 80x0,0025= 0,2 g olur.

%2 potasyum permanganat ihtiva eden çözeltinin 0,2 g maddeye eşdeğer miktarı da 0,2x100/2= 10 ml bulunur.

Kısaca ifade etmek gerekir ise; % 2 (a/h) potasyum permanganat solüsyonundan 10 ml alınıp 70 ml su ilave edilirse, 80 ml %0,25 (a/h) konsantrasyonunda potasyum permanganat solüsyonu elde edilmiş olunur.

STOK SOLüSYONLARIN SEYRELTİLMESİ

Eczanelerimizde sıkça reçete edilen formüllerin içerisinde yer alan solusyonların stok solüsyonu olarak hazır tutulması ve gerektiği zaman istenilen oranlarda seyreltilip formülasyonlarda kullanılması süratli çalışma imkanı sağlaması açısından önemlidir.

Genel Formül;

M1XV1=M2XV2 formülünden hareketle

M1=Hazırlanılması istenen çözeltinin derişimi (seyreltik çözelti)

V1=Hazırlanılması istenen çözeltinin hacmi.

M2=Hazırlanılması istenen  çözeltiyi hazırlamak için kullanılan çözeltinin derişimi.

V2=Hesapla bulunacak olan derişik çözeltiden alınması gereken miktar.

örnekler;

a) %8,5 alüminyum subasetat stok solüsyonundan % 3 lük 20 g çözelti hazırlanması;

% 3 etken madde ihtiva eden bir preparatın 20 gramındaki etken madde miktarı 3x20/100= 0,6 g dır.

Formülün hazırlanmasında bir ofisinal preparat olan % 8,5 alüminyum subasetat çözeltisinden alınması gereken miktar 0,6 gram için;

0,6x100/8,5= 7,05 g olur.

% 8,5 lik ofisinal preparattan darası alınmış bir kaba 7,05 g tartılır ve su ile 20 grama tamamlanır.

Devam edecek

ıyi bir hafta dileğiyle…

Uzm.Ecz.Ahmet Nezihi Pekcan
Pekcan eczanesi - Konya
pekcanecz@gmail.com
Tel: (332) 3520657
http://www.majistralformul.com/