Makale & Formül

Değerli Meslektaşlarım bu hafta yara ve yanıklarda kullanılan bir formülü inceleyeceğiz. Formül içerdiği maddelerin hafif antiseptik ve kurutucu özelliği nedeniyle yara ve yanıklarda hızlı bir iyileşmeye neden olmaktadır.

Formül:

Rp.

Bizmuth subgallat        33,3 g

çinko oksit                   33,3 g

Rivanol                           1,7 g

Lanolin                          83,4 g

Vazelin                        148,3 g

Formülde yer alan maddeler:

Bazik bizmut galat- Dermatol- Bismutum subgallicum [PH6]- Sous-gallate de bismuth [FP]:

Bizmut subgallat haricen zayıf antiseptik ve astrenjan etki gösterir. Genellikle yara tozu olarak kullanılır. Bizmut subgallat Amerikan Farmakopesi'ne (USP) 105°C'de 3 saat süreyle kurutulan Bi2O3 olarak tanımlar. Kokusuz, amorf, parlak sarı renkte bir tozdur. Pratik olarak su, alkol, kloroform, eter ve seyreltik mineral asitlerde çözünmez; orta derecede seyreltik sıcak hidroklorik, nitrik veya sülfrik asitte bozunarak çözünür; alkali hidroksit çözeltilerinde hızla koyu kırmızıya dönüşen berrak sarı bir çözelti vererek çözünür.

Zinkoksid- Zinci oxide- Oxyde de zinc- Zinkoxid [ASK; Ph. Eur.]:

çinko oksit beyaz veya sarımsı-beyaz renkte, kokusuz, amorf, yumuşak, partikülsüz bir tozdur. Havadan yavaş bir şekilde karbondioksit absorbe eder. Pratik olarak suda çözünmez; seyreltik mineral asitlerde çözünür. çinko oksit zayıf antiseptik özellikleri olan hafif bir astrenjandır. Güneş ışınlarına karşı koruma sağlamak üzere topikal olarak kullanılır. Fotoproteksiyon için kullanılan bu tür preparatlarında çoğu zaman titanyum dioksit ile kombine halde bulunur. Ayrıca ekzema, abrazyon, yanıklar, sürtmeye bağlı cilt hasarı, çocuk bezine bağlı pişik olguları ve ciltte görülen hafif iritasyon hallerinde topikal olarak uygulanır. Suda erimediği için pudra, pomad veya pasta şeklinde uygulanır. çinko oksit pomadı %20 ve çinko oksit pastası ise %25 oranında çinko oksit içerir. Kalamin %98 oranında çinko oksit içeren bir cilt antiseptiğidir. çinko oksit ekzema tedavisinde kömür katranı veya ihtamol ile kombine olarak da kullanılmaktadır.

çinko oksit diş hekimliğinde dolgu maddesi olarak kullanılan dental sementin bileşiminde de yer alır. Fosforik asit ile karıştırıldığında büyük oranda çinko fosfat'tan oluşan sert bir materyal oluşturur; bu metaryalin karanfil yağı ve öjenol ile karışımı geçici dolguların hazırlanmasında kullanılır. çinko topikal olarak uygulandığında astrenjan ve zayıf antiseptik etki gösterir. çinko sülfat astrenjan ve antiseptik etkilerine ek olarak oftalmik çözeltisi halinde gözün dış yüzeyinden mukusun temizlenmesi için de kullanılır. Ancak hafif vazodilatasyon da yapar ve dekonjestan etkisi yoktur. çinko oksit topikal olarak uygulanır. Suda erimediği için pudra, pomad veya pasta şeklinde cilt antiseptiği olarak kullanılır. çinko oksit pomadı %20 ve çinko oksit pastası ise %25 oranında çinko oksit içerir. çinko oksit deriden absorbe olmaz.

Etakridin laktat- Ethacridine lactate [BANM; INN]- Rivanolum- Acrinol lactate- Ethacridini lactas monohydricus [Ph. Eur. 4]:

Avrupa Farmakopesi (Ph. Eur. 7)'ye göre etakridin monolaktat sarı renkte kristalize bir tozdur. Suda az çözünür; alkolde çok az çözünür; diklorometanda pratik olarak çözünmez. Sudaki %2'lik çözeltisinin pH'sı 5.5 ila 7.0 arasında değişir. Işıktan korunmalıdır. Rivanol (etakridin laktat) sarı renkli bir akridin boyasıdır. %0.01-0.2'lik çözeltileri veya pomat şeklinde cilt antiseptiği olarak kullanılır. Başta gram-pozitif bakteriler olmak üzere güçlü bakterisid etki gösterir. Rivanol'ün bakterilerin DNA sarmalında baz çiftleri arasına girerek DNA sentezini bozar. Antibakteriyel etkisi bu şekilde DNA sentezini bozmasına bağlıdır. Rivanol deriye topikal olarak uygulanır. Rivanol 15-30°C arasında hava geçirmeyen kaplarda saklanmalıdır. Işıktan korunalıdır.

Lanoline- Graisse de laine- Adeps lanae- Rafine yün yağı- Lanae cera- Lanoleine T.K.:

Lanolin bir pomat sıvağıdır. Topikal farmasötik formülasyonlarda ve kozmetik ürünlerde yaygın olarak kullanılır. Su/yağ tipindeki krem ve pomatların hazırlanmasında kullanılır. Uygun bitkisel yağlarla ya da vazelin ile karıştırıldığında deriden penetre olan yumuşatıcı özellikte kremler elde edilir. Su ile faz ayrımı olmaksızın karışır ve stabil emülsiyonlar elde edilir. Bu özelliğinden dolayı ilaçların absorpsiyonunu kolaylaştırır. Lanolin ağırlığının yaklaşık iki katı su ile faz ayrımı olmaksızın karışır ve stabil emülsiyonlar elde edilir. Koyun yününden elde edilir. Açık sarı renkte ve merhem kıvamındadır. Eter, petrol eteri, kloroform ve kaynar mutlak alkolde çözünür. Emülgatördür. Su/yağ emülsiyonu yapar. Susuz halde kıvamı oldukça serttir. Su ilavesi ile hamurumsu bir yapı oluşur. Cilt tarafından kolayca emilir ve kokusuzdur. Sıvağ olarak kullanılır. Amerikan Farmakopesi (USP)'ye göre erime derecesi 38-44°C arasındadır. USP, 200 ppm'e kadar uygun b ir antioksidan içermesine izin verir. Lanolin'in 10 g'ı en az 20 ml su tutmalıdır. Suda pratik olara k çözünmez; soğuk alkolde az, kaynar alkolde çok çözünür. Benzen, kloroform, eter ve petrol eterinde kolayca çözünür. Saklanması sırasında yavaş bir şekilde otooksidasyona uğrayabilir. Bunun önüne geçmek üzere içeriğine butil hidroksitoluen (BHT) ilavesine izin verilir. Uzun süreli ısıtılması halinde rengi kararır ve hoş olmayan bir koku oluşabilir. T.K. nin lanolinum adı ile aldığı sıvağ ise; 13 k. Lanolin 3 k. Mayi parafin ve 4 k. Su ihtiva eder. 

Beyaz petrolatum- Beyaz vazelin- Beyaz yumuşak parafin- Paraffin, soft, white [BP; P.Cx.79]- Petrolatum, white [NF; USP]- Vaselin, weisses [PH; Ph.Eur.]- Vaseline, white [FP]:

Vazelin yumuşatıcı özellikte bir merhem sıvağı olarak topikal farmasötik preparatların bileşimine girer. Deriden kolayca absorbe olmaz. Krem, transdermal preparatlar ve kozmetik ürünlerde de kullanılır. Topikal kullanımına bağlı aşırıduyarlık reaksiyonları bildirilmiştir. Taşıdığı polisiklik aromatik hidrokarbon safsızlıkları allerjik reaksiyonlara neden olabilir. Bu safsızlıkların miktarı vazelin'in kaynağına ve saflaştırma derecesine bağlıdır. Beyaz vazelin'in neden olduğu aşırıduyarlık reaksiyonları sarı vazelin'e göre daha azdır. Bu nedenle kozmetik ürünler ve farmasötik preparatlarda beyaz vazelin tercih edilir. Sarı vazelin petrolden elde edilir. CnH2n+2 genel formülüne sahip yarı katı doymuş hidrokarbonların saflaştırılmış bir karışımıdır. Sarı vazelin, soluk sarı ya dasarı renkte, yarı şeffaf, yumuşak kıvamlı bir kitledir. Kokusuz ve tatsızdır. Aseton, alkol, gliserin ve suda pratik olarak çözünmez; benzen, karbon disülfit, kloroform, eter, heksan ve çok sayıda sabit ve uçucu yağda çözünür. Amerikan Farmakopesi (USP) bileşimine uygun bir stabilizatör ilavesine izin verir. ıyi kapatılmış kaplarda kuru ve serin bir yerde saklanmalıdır. Işıktan korunmalıdır. Vazelin oldukça stabil bir maddedir. Ancak taşıdığı çok az miktarlardaki safsızlıklar nedeniyle stabilite sorunlarına neden olabilir. Bu safsızlıklar ışık etkisiyle renk değişimine neden olacak şekilde oksitlenebilir. Bunun sonucu istenmeyen kokular meydana gelebilir. Butil hidroksianisol, butil hidroksitoluen ya da alfa tokoferol gibi bir antioksidan ilavesiyle bu tür oksidasyonlar engellenebilir. Bütünüyle akıcı hale getirmek üzere gereken sıcaklığın (yaklaşık 70°C) üzerinde uzun süre ısıtılmamalıdır.

Formülün hazırlanması:

Rivanol havanda iyice ezildikten sonra aynı miktarda bizmut subgallat konularak iyice karıştırılır. Her seferinde havandaki toplam madde miktarı kadar ilaveler yapılatrak bizmuth subgallat ve çinko oksidin rivanolle homojen olarak karışımı sağlanır (geometrik seyreltme). Daha sonra sıcak su banyosunda eritilmiş vazelin ve lanolin azar azar ve her defasında karıştırılarak ilave edilir.

Küçük miktarların eczane ortamında karıştırılması için en çok havan ve spatülden yararlanılır. Havanlarda karıştırma işlemi geometrik seyreltme esasına göre yapılır. Eşit dağılımı sağlamak için eşit miktarlarda ince tozların birleştirme işlemine geometrik seyreltme denmektedir.

ıyi bir hafta dileğiyle…

Kaynak:

1-T.C. Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı ılaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü Majistral ılaçlar Standart Rehberi (1985)

2-RxMediaPharma^®2016 ınteraktif ılaç Bilgi Kaynağı.  

Uzm.Ecz.Ahmet Nezihi Pekcan
Pekcan eczanesi - Konya
pekcanecz@gmail.com

Tel: (332) 3520657

http://www.majistralformul.com/